Bruine rat

Een aantal jaren geleden stopte Fred Verseijden, medewerker van Faunabeheer Maastricht, met het gebruik van gif tegen ratten. Daardoor hebben meer vijanden van de rat zich op Tapijn gevestigd. De vos, de marter, de hermelijn en de Oehoe (die laatste woont overigens niet op Tapijn, maar in de ENCI groeve) jagen op ratten en voorkomen zo een explosieve groei van het aantal ratten.

Latijnse naam:
Rattus norvegicus

Kenmerken:
Volwassen bruine ratten hebben een grijsbruine vacht. De vacht op de buik is lichter van kleur; lichtgrijs tot vuilwit. Ook de voorpootjes zijn vaak wat lichter van kleur (zie filmpje). Jonge ratten hebben een lichtgrijze vacht. De bruine rat heeft een vrij korte, spitse snuit met lange snorharen, kleine duidelijk zichtbare en behaarde oren en donkere ogen. De staart is rond, bijna kaal en altijd korter dan het lichaam.
Bruine ratten worden nog wel eens verward met zwarte ratten. De belangrijkste verschillen zitten hem in de oren en de staart. De bruine rat heeft kleinere, behaarde oren terwijl de zwarte rat grotere, bijna kale oren heeft. De staart van de bruine rat is korter dan zijn lichaam. De staart van de zwarte rat is juist langer dan zijn lichaam.
De bruine rat kan piepen, grommen, knorren en krijsen.
Het leefgebied van de bruine rat is zeer divers, maar wordt bepaald door de aanwezigheid van water, dekking en voedsel. Bruine ratten zijn echte cultuurvolgers en zoeken (met name in de winter) de beschutting in bebouwde gebieden. In Nederland komt de bruine rat vrijwel overal voor, ook in gebieden waar geen mensen wonen. Omdat hij vaak in riolen leeft, wordt de bruine rat ook wel rioolrat genoemd.

Opvallend gedrag:
De bruine rat is voornamelijk ’s nachts actief. Toch zie je ook overdag regelmatig bruine ratten lopen, vooral in parken. Voordat ratten het hol verlaten, sturen ze één rat naar buiten om de omgeving ongeveer 2 minuten de omgeving te verkennen. Die rat wordt de “pionierrat” genoemd. Als de kust veilig is, kan de rest van de groep naar buiten. Doordat ratten veranderingen in hun omgeving snel opmerken, is het moeilijk ze met bijvoorbeeld een rattenval te vangen.

Voortplanting:
Ratten leven in kolonies met een dominant mannetje, een harem vrouwtjes en een aantal ondergeschikte mannetjes. Ben je een hoge pief? Dan mag je je voortplanten en mag je als eerste eten. Sta je onder aan de dominantiehiërarchie, dan kun je dat vergeten. Een territorium van een kolonie wordt fel verdedigd tegen ratten uit een andere kolonie.
Ratten staan bekend om hun snelle voortplanting. Ze doen dit dan ook het hele jaar door, afhankelijk van voedselbeschikbaarheid. In maart en in september/oktober hebben ze een piek in de voortplanting. Één rat kan per jaar drie tot vijf worpen hebben met 1 tot 15 jongen. De draagtijd is 20 tot 23 dagen.
Jonge ratten worden blind en naakt geboren, maar na 7 tot 10 dagen gaan de ogen open en zijn ze volledig behaard. Als de jongen drie weken oud zijn stopt de moeder met zogen en na een maand of drie tot vier kunnen de jongen zelf deelnemen aan de voortplanting.

Voedsel:
Het is niet verbazingwekkend dat de bruine rat een alleseter is. Hij eet voornamelijk graan, zaden, slakken, larven, kikkers, jonge zoogdieren, vogeleieren, mosselen, amfibieën, aas en afvalresten. Dat laatste is voor ratten in steden een belangrijke voedselbron. Vooral zogende vrouwtjes en niet-dominante mannetjes nemen voedsel vaak mee naar een schuilplaats of leggen een voedselvoorraad aan.
Kannibalisme komt ook wel eens voor bij de bruine rat, maar alleen in geval van voedselschaarste en dan vooral bij eiwittekort.